Једно време животат у Цариброд се је вртел окол чешмете. Оне Цариброџање несу само појиле, прале, купале, добитак појиле и од њи се посипувале градине, него су ђи и збирале и биле су ко градсћи бировин или радио станица за сви, а особено за женете, које су само на големи празници, што че каже много ретко излазиле у кавенете.
Имало ђи је много. У сваку по д`лгу улицу по две три, а преди сваку од њи дрвена, или клупа од делан камик да се остаје стовнете и судовете и да се седне на збор, та да се види кво се зборује по чаршијуту, кој с коју или која с кога, или пак кво децата видела у киното, кво казују големците, кво нашите големци, че има ли војна, да ли че има откуп на в`лну, ко се праји превињена спржа, што синат на онуја толко одл`жил студијете, или што је па једна у продавницуту при Обрена на место половин ћило саламу тражила половин ћило коњсћи к..ц.
При чешмете су се прајиле згледушће, уговарале работе, паре на зајам давале и овикували онија који су рано заминули или зађинули по војнете. Зиме окол чешмете винађи је имало прзаљћа, а лете лубенице и краставице и по некоја бира да се ладе у коритото поди дулото, ама у свако време и зиме и лете оне су биле ко камбане по које мож` да позанајеш кво иде и кво те чека.
Некоје су и опојане, а некоје су из легенду извлечене.
Неје лоше да се знаје да је по много стару прикаску Строшену чешму напрајил Турчин кој се загледал и кристијанку и решил да ђу с чешму опсени. Што д`њам градил ночњам му брајаћата на убавициту суревали. Ка ђи ванули условије да спасе главе било да сестра им појде за њега. Тека кристијанката станула була, они спасили главе, а чешмата си остала (С)трошена.
Од по ново време је песната која почиње с Димитровград, Димитровград град на красотите, а се завршава с`с стих … „Луната е залезла, а жените крај чешмите тихо си приказват“. По тија начин су студентите од к`сне педесете, који су и аутори на туја некигашњу царибродску химну по убаво казали с једно изречение за чешмете него ја на целу страницу.
Ипак, најбува царибродска чешма је била таја на гробиштата на коју је бил рељеф на Мадарскија коник и пет-шес дула с`с воду од резерварчето у боровете поди Манастирчето.
Најголем пак резеравар за водопроводат је бил и још си је нади мотелат на почетак на боровете. Све това је прајено на самото начало на миналија век и је на Цариброд давало лице на истинсћи град.
Имало је даже и фонтане.
На станицу, при Кленгуту тамо дека је данш`њи МУП и преди Домат, која је чини ми се била доста по убава од овова што денска окамо фонтана.
А завет к`мто водуту у Царибродско је бил још по крут и силан него к`мто лебат. Од моју пребабу Мару Дурузову сам запомнил – „Силан гре`ј само вода спира. Ако си га напрајил, чешму да напрајиш. Тека те нема помне по това кво си згрешил него кво си напрајил. Има ли по голема благодет него морнога и жеднога да напојиш. Чешма нема грешна!”
Слободан Алексич – Кьоса
Фото: От архива на Виртуален музей Цариброд, Марян Миланов, Сашко Тодоров, Андрияна Спасов и семейство Йеленкови