Biblioteka u Rekovcu – prvih 90 godina

„Razmena knjiga između pojedinaca i naroda svojevrsna je razmena emocija. Nema sveta bez knjige i nema knjige bez sveta… Kako i koliko čitamo, takvi smo i toliki ljudi“, napisao je Selimir Radulović, upravnik Biblioteke Matice srpske, a zabeleženo i uvodu monografij Narodna biblioteka „dr Milovan Spasić“ (1918-2018) koja je objavljena povodom 90 godina rada biblioteke u Rekovcu, autorke Biljane Tomić.

 Biblioteka nekada

Opština Rekovac se nalazi u središnjem delu Srbije i jugoistočnom delu Šumadije, između Gledićkih planina na zapadu i Juhora na istoku. Rekovac se danas prepoznaje po manastiru Kalen, naivnom slikarstvu Janka Brašića, arheološkim nalazištima, Saboru „Prođoh Levač, prođoh Šumadiju“, ali i Narodnoj biblioteci.

Osnivanje biblioteku u Rekovcu vezuje se za ime Milovana Spasića, čiju posrednu ulogu navode neki istoriografi: „Godine 1873. uspostavljena je čitaonica u selu Medveđi, koje je tada pripadalo Levačkom srezu, i radila je dve godine uz pomoć opštinske potpore i uloga dvadesetak članova“.

Osnivanju biblioteka u manjim mestima, poput Rekovca, doprinosi i pokret Kulturna liga, osnovan 1908. godine na predlog profesora Beogradskog univerziteta. Biljana Tomić beleži da je pokret nastao iz potrebe za školovanjem omladine, za prosvećivanjem i obrazovanjem naroda. Postavljeni ciljevi bili su da se među gradskim i seoskim stanovništvom učvrste osnovne kulturne tekovine, a pogotovu „stvarna pismenost“.

Uprava Kulturne lige iz Beograda je slanjem knjiga pomogla otvaranje seoskih biblioteka u levačkom okrugu: Loćiki (1909.), Rekovcu (1909.), Dragovu (1909.), Zadružna čitaonica u Županjevcu (1908.), Opariću (1909.), Preveštu (1909.), Ratkoviću i Sekuriču iste godine.

Kako Predlog budžeta za Narodnu biblioteku 1919. godine, koji je pored obnavljanja biblioteke u Kragujevcu i drugim većim gradovima u kojima su već postojale, kao i „otvaranje novih knjižnica“, nije ostvaren, Narodna biblioteka u Rekovcu osnovana je 1928. godine.

Premda o nastanku ne postoje pouzdana dokumenta, za dan formiranja uzet je 12. oktobar. Osnivač je bio profesor književnosti Petar Popović, sin pop Vase. Kao početni fond, pop Vasa je biblioteci poklonio dvadestak knjiga, uglavnom crkvenih.

U početku, biblioteka se nalazila u prostorijama osnovne škole. Koriste je, kako Rekovčani, tako i žitelji okolnih sela. Bibliotekom rukovode prosvetni radnici Ilić Raković, Dragan Stepanović i Krsta Čabrić. Za vreme NOB-a nije radila.

Obnovljena je 1947. godine na inicijativu Prosvetnog saveta Levačkog sreza. Prvi posleratni knjižničar bio je Živan Ilić iz Komarana, koji je pored izdavanja knjiga prodavao dnevnu i periodičnu štampu. Prve knjige za obnovljenu biblioteku darovao je general Vojislav Milojević iz Niša, rođen u selu Ursulu u blizini Rekovca.

Od 1963. godine biblioteka radi u sastavu Radničkog univerziteta „Dušan Popović“. Početni fond je iznosio 300 knjiga. Rešenjem Skupštine opštine Rekovac iz 1974. godine, spajanjem radničkih univerziteta iz Rekovca i Belušića, spajaju se i biblioteke. Godinu dana kasnije zgrada društveno-političkih organizacija rekovačke opštine preuređuje sa za potrebe biblioteke.

Nakon pola veka postojanja, biblioteka u Rekovcu dobila je krov nad glavom. Tokom ovih prvih 90 godina postojanja menjala je i ime. Na inicijativu Programskog saveta Zbor radnika doneo je Odluku 19, septembra 1986. godine da Radnički univerzitet „Dušan Popović“ u Rekovcu promeni firmu i delatnost u Narodnu biblioteku, koja radi samostalno od prvog oktobra 1986. godine. U sastavu Biblioteku su se nalazile Galerija i bioskop. Biblioteka je imala fond od 33.000 knjiga i 1.500 članova.

Biblioteka danas ima Pozajmno odeljenje za odrasle sa čitaonicom i elektronskom učionicom, Zavičajnu zbirku, Pozajmno odeljenje za decu sa čitaonicom, kao i područna odeljenja.

Biblioteka je u oktobru proslavila 90 godina postojanja, uz prisustvo ministra kulture Vladana Vukosavljevića. Proteklih 17 godina doprinos obeležavanju godišnjice rekovačke biblioteke davali su brojni pisci, glumci, javne ličnosti: Dragan Lakićević, Zlata Numanagić, Raša Popov, Jelena Žigon, Vladimir Jagličić, Vesna Dedić, Mirjana Bobić Mojsilović, Jelica Greganović, Nele Karajlić…

Direktorka Biljana Tomić beleži i značajnu izdavačku delatnost ustanove, ali i nagrade – „Milorad Panić Surep“ za postignute rezultate u razvoju bibliotečke delatnosti i unapređivanju bibliotekarstva u Republici; nagradu „Milovan Spasić za izuzetan doprinos razvoju kulture, školstva i nauke u opštini Rekovac; Zahvalnicu radi unapređivanja bibliotečke delatnosti i promovisanja kulture u opštini Rekovac.

Ko je bio Milovan Spasić?

Srpski političar i pedagog, doktor filozofije, načelnik u Ministarstvu prosvete, upravnik Uprave fondova i član Državnog saveta. Smatra se prvim bibliotekarom Narodne biblioteke.

Rođen je 1817. godine u Rekovcu u zemljoradničkoj porodici. Otac, Ivan Spasić, bio je seoski knez. Kada je 1832. godine osnovana Narodna biblioteka Srbije, „uvidevši potrebu da se haotično stanje biblioteke pri Popečiteljstvu prosveštenija“, Popečiteljstvo angažuje svog mladog službenika Milovana Spasića, koji se upravo kao državni pitomac vratio sa studija, da sredi postojeću biblioteku, da kompletira zbirku i da ih sve popiše.

Spasić koristi znanja i iskustva stečena u Bratislavi, gde je bio angažovan u Biblioteci srpske omladine. Neveliki fond knjiga (2.283 svezaka) deli u tri grupe: srpske i ostale slovenske; nemačke; latinske i romanske knjige.

Razvrstane knjige je obradio prepisavši na cedulje osnovne podatke o knjigama koje je potom uazbučio. Izradio je kataloge za sve tri grupe knjiga.

  Jovanka Nikolić

Foto: monografija Narodna biblioteka „Dr Milovan Spasić“ (1928. – 2018.)

Tekst je objavljen u okviru projekta „Dimitrovgrad – Kragujevac – Pančevo: Kulturno nasleđe i multikulturalnost”, koji partnerski realizuju udruženja Emblema iz Dimitrovgrada, Šumadinka iz Kragujevca i Omnibus iz Pančeva na sajtovima www.far.rs, www.glassumadije.rs i www.pancevo.city.

Projekat je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.