Nepisano pravilo da se u Srbiji zaposlenje, pozicija i različiti interesi ostvaruju preko političkih stranaka, potkrepljeno je upravo i njihovim sumnjivim sistemom finansiranja, ali i poražavajućim podacima kada je reč o poređenju uplata građana Dimitrovgrada na račun partija i jedine dimitrovgradske fondacije.
Analizirajući izveštaje o troškovima kampanja političkih partija koji su javno dostupni na sajtu Agencije za borbu protiv korupcije i sabiranjem donacija političkim partijama od strane 40-ak Dimitrovgrađana tokom izbora na različitim nivoima u 2012., 2014., 2016. i 2017. godini, dobija se ukupan iznos od 2.728.500 dinara.
Tako je 2012. godine uoči izbora 14 Dimitrovgrađana uplatilo tada vladajućoj Demokratskoj stranci u Dimitrovgradu ukupan iznos od 664.000 dinara, od toga trojica tadašnjih funkcionera uplatili su jednake sume od po 100.000 dinara.
Istovremeno, Srpska napredna stranka u Dimitrovgradu tada nije zabeležila ni jednu uplatu od građana. Samo dve godine kasnije, 420.000 dinara uplaćeno je na račun SNS-a, dok su uplate DS-u te godine, kao i svih preostalih godina do danas, izostale.
Dva ista imena zabeležena su i kao donatori DS-a u 2012. i kao donatori SNS-a u 2014. godini povodom vanrednih parlamentarnih izbora, a 2016. godine registrovano je 11 donatora SNS-a koji su ukupno uplatili 392.000 dinara.
Rekordna po uplatama je 2017. godina kada je uoči predsedničkih izbora u Srbiji 23 građana Dimitrovgrada uplatilo SNS-u ukupno 860.000 dinara, od kojih je njih dvadesetoro uplatilo identičnu sumu od po 40 hiljada dinara.
Taj iznos nije bio isključivo karakteristika uplata od strane donatora iz Dimitrovgrada, već je ista pojava zabeležena i u drugim delovima Srbije.
U istraživanju koje je BIRN sproveo 2017. godine, nakon izbora za predsednika Republike, u tekstu autora Vladimira Kostića pod naslovom “Sumnjive donacije SNS-u za izbore i prijava Agencije”, između ostalog, naveden je sledeći podatak:
“Liste donatora SNS-a drugačije su od lista drugih stranaka. Tokom kampanje za predsedničke izbore 2017. godine, 98 odsto individualnih donatora SNS-a uplatilo je identičan iznos: 40.000 dinara. Agenciji za borbu protiv korupcije je trebalo nedelju dana da u bazu unese 6.789 imena. U zbiru, vojska donatora koja je SNS-u uplatila identičnu sumu novca, donirala je Vučićevoj kampanji više od dva miliona evra – iznos koji prelazi trećinu njegovog ukupnog budžeta od 6,5 miliona evra. Veći deo ostalih prihoda došao je iz državnog budžeta u skladu sa izbornim pravilima“.
U istom tekstu izneta je tvrdnja BIRN-a da identične uplate od 40.000 dinara zapravo predstavljaju šemu koju je Srpska napredna stranka razvila da bi, protivno Zakonu o finansiranju političkih aktivnosti, kroz podmetnute donatore prikrila pravi izvor novca kojim su finansirane izborne kampanje.
Srpska javnost je, međutim, od Aleksandra Vučića, predsednika Srbije, dobila drugačije objašnjenje ovih identičnih iznosa. U intervjuu Insajderu, u novembru 2017. godine, na pitanje Brankice Stanković kako je moguće da toliki broj građana uplati SNS-u identičan iznos od 40.000 dinara, a da su neki od njih istovremeno i korisnici socijalne pomoći, Vučić je odgovorio:
“Pretpostavljam da je to zato što je dozvoljeno da fizička lica izdvoje do tog nivoa, a ne više od toga” i dodao:
“Sad ću da Vam objasnim kako. Sedimo nas dvoje,i bude tu i neki treći čovek. Ja ne znam da li je to tako, al’ pretpostavljam. Ja kažem: “a ja hoću da dam 800 evra, ali ja ne mogu da dam 800 evra, dozvoljeno je to. Evo ti, izvoli novac, molim te, plati za našu stranku”, odgovorio je Vučić.
Po navodima BIRN-a, iako je Agencija za borbu protiv korupcije 13. marta 2017. godine podnela Višem javnom tužilaštvu u Beogradu izveštaj o troškovima izborne kampanje (SNS, SPS i URS), kojim je ukazala na “Izvršenje krivičnog dela pranja novca za koje se preduzima gonjenje po službenoj dužnosti”, epilog je izostao.
Analizirajući imena i prezimena ljudi koji su navedeni kao donatori vladajućih partija u Dimitrovgradu od 2012. do 2017. godine, stiče se utisak da je uglavnom reč o osobama koji su sadašnji ili bivši funkcioneri, odnosno, zaposleni u lokalnoj samoupravi i javnim preduzećima i ustanovama.
Sa druge strane, donacije fizičkih lica na račun humanitarnih akcija su više nego skromne. Jedan od primera kojim se ova tvrdnja potkrepljuje su i uplate na račun fondacije “Zamisli život”. Prema podacima koje je FAR-u dostavila Tijana Aleksov, upravitelj te fondacije sa sedištem u Dimitrovgradu, ukupan iznos donacija od strane fizičkih lica za period od njenog osnivanja u 2017. godini do juna tekuće godine, u mnogobrojnim akcijama iznosi 1.382.574 dinara, što je skoro duplo manje od iznosa koji je povodom održavanja 4 izbora grupa Dimitrovgrađana uplatila svojoj stranci. Najviši nivo donacija od strane fizičkih lica u poslednje 4 godine, fondacija “Zamisli život” ostvarila je 2018. godine – 489.269 dinara, dok je tokom prvih šest meseci ove godine na njen račun uplaćeno 174.080 dinara.
U cilju što potpunije slike o spremnosti Dimitrovgrađana da izdvajaju novac za potrebe humanitarnih akcija bilo bi dobro raspolagati i podacima koliko je sredstava fizičkih lica uplaćeno na adresu drugih fondacija izvan Dimitrovgrada ili direktno na račun onih kojima je pomoć potrebna. Nažalost, ovakva vrsta podataka je u ovom trenutku nedostupna.
Ako se izuzme činjenica da su dimitrovgradski donatori stranaka prevashodno iz javnog sektora, kao i to da je Agencija za borbu protiv korupcije izrazila sumnju da se takvim identičnim uplatama strankama “lažno prikazuju činjenice o imovini koja možda potiče od krivičnog dela”, svako od nas ima slobodu izbora kako će i za koje potrebe u postojećim zakonskim okvirima nameniti novac kojim raspolaže. Ipak, slučajevi materijalnog siromaštva sa kojima se susrećemo čak i u našoj sredini, kao i mnogobrojne humanitarne akcije na nacionalnom i lokalnom nivou za lečenje obolelih ili zbrinjavanje ugroženih, otvaraju niz pitanja tokom pokušaja da se naše društvo definiše između demokratskog i partokratskog.
Šta kaže zakon
Zakon o finansiranju političkih aktivnosti određuje da su političke partije u obavezi da javno objave podatke o davanjima čija je vrednost na godišnjem nivou veća od jedne prosečne mesečne zarade, a kao maksimalno dozvoljena donacija fizičkih lica za finansiranje redovnog rada stranaka na godišnjem nivou definisan je iznos od dvadest prosečnih mesečnih zarada. Isti taj iznos može biti doniran dodatno za potrebe izbornih kampanja.
S. Ivanov
Foto: Stefan Pavić
