Do sada je u Srbiji objavljeno samo pet knjiga na palćenskom jeziku i sve su ugledale svetlost dana u prvih 15 godina. U pitanju su zbirke poezije Magdalene Vasilčin Doža “Ako mene još ima” i “Spoznaja stvarnosti”, zatim „Zbornik ivanovačkih Palćena Bugara“ Magdalene Vasilčin Doža i Augustina Kalapiša, “145 godina od doseljavanja banatskih Bugara Palćena u Ivanovo” Augustina Kalapiša i “Bukvar i čitanka” na savremenom bugarskom i palćenskom jeziku Augustina Kalapiša i Ognjana Cvetkovića.
Neke od tih knjiga su višejezične, a njihovi autori imaju spremne materijale za štampanje, međutim novca za objavljivanje novih knjiga nema. Prva knjiga na palćenskom jeziku je zbirka pesama “Ako mene još ima” Magdalene Vasilčin Doža iz 2008. godine, i u stvari je dvojezična, objavljena na srpskom i palćenskom jeziku. Autorka je rodom iz Ivanova, a po zanimanju je profesorka bugarskog jezika.
Magdalena Vasilčin Doža napisala je zatim i zbirku pesama na tri jezika – srpskom, bugarskom palćenskom i mađarskom jeziku pod nazivom „Spoznaja stvarnosti“. Kako kaže, ona je pre svega Vojvođanka.
„Ovde sam odrasla i u moj život su utkani principi multikulturalnosti i multinacionalnosti. Tu ima i malo genetike. Moj otac je poreklom Palćen Bugarin, a majka Sekelj Mađarica. Prvu knjigu sam napisala samo na palćenskom, a drugu sam odlučila da izdam na oba jezika i naravno srpskom na kojem pišem poeziju“, objasnila je Magdalena Vasilčin Doža autorka zbirke pesama.
Izdanje “Bukvara i čitanke” na savremenom bugarskom i palćenskom jeziku finansirala je bugarska vlada. Nakon višegodišnjeg rada autora bukvara Augustina Kalapiša i profesora bugarskog Ognjana Cvetkovića prvo delo ovakve vrste ugledalo je svetlost dana.
Augustin Kalapiš podseća da je poreklom banatski Bugarin Palćen koji se već desetak godina bavi proučavanjem istorije ovog naroda.
„Hteo sam da više saznam o njihovim običajima, ali kada sam video da deca više ne znaju da pričaju naš jezik, odlučio sam da napišem ovu knjigu. Pročitao sam mnoge knjige, jer je teško sačuvati jezik nakon skoro 300 godina van matične zemlje. Naši preci su prvo došli u rumunski deo Banata, pa u srpski, a od 1892. godine nijedna knjiga o učenju palćenskog jezika nije izdata. Profesor Ognjan Cvetković je pisao na savremenom bugarskom jeziku, a ja na bugarskom palćenskom jeziku. Nadam se da će ova knjiga uticati da se sačuva palćenski jezik jer je jezik najveće blago nekog naroda“, kaže jedan od autora bukvara Augustin Kalapiš.
Ognjan Cvetković je autor još jedne dečije višejezične knjige pod nazivom „Šumska kućica“ koja je napisana na 4 jezika – srpskom, bugarskom, mađarskom i slovačkom. Knjigu je ilustrovala Marija Dimitrić, a izdavanje ove knjige pomogao je Grad Pančevo.
„Na teritoriji Vojvodine živi puno naroda i komunikacija među njima je potrebna da bi bilo ljubavi i tolerancije. Ova bajka govori o tome kako bi ljudi trebalo da se ponašaju, vole, druže i žive u zajednici. To je alegorija odnosa među životinjama kako bi ljudi trebalo da se ponašaju. Svi žive složno u jednoj kapi, koja se pretvorila u šumsku kućicu“, obajsnio je Ognjan Cvetković autor knjige „Šumska kućica“.
Za očuvanje identiteta i spas od zaborava važan je i „Zbornik ivanovačkih Palćena Bugara“, Magdalene Vasilčin Doža i Augustina Kalapiša, štampan 2011. godine. Prikupljanje građe je trajalo oko 7 godina, a knjiga obuhvata mnoštvo istorijskih podataka, posebno deo od naseljavanja Ivanova 1868. godine. Izdavač Zbornika je pančevački Istorijski arhiv.
I Magdalena Vasilčin Doža i Augustin Kalapiš su uložili veliki trud da zabeleže mnoge značajne događaje, ljude, običaje i istoriju Bugara Palćena u Ivanovu.
Zbornik ivanovačkih Palćena Bugara“ je dvojezičan, pisan je na srpskom i palćenskom jeziku. U njemu se može pročitati o istoriji Ivanova, o tome šta su radili preci današnjih Palćena i kako su živeli. Poseban segment čine priče Palćena prenošene s kolena na koleno, kao usmeno predanje, palćenske poslovice i izreke, kao i karakteristike jezika i pisma. Zbornik je ilustrovan brojnim fotografijama pronađenim tokom istraživačkog rada.
Izdavanje Zbornika u tiražu od 500 primeraka pomogao je finansijski Grad Pančevo. Primerci Zbornika mogu se pronaći u pančevačkom Istorijskom arhivu i Gradskoj biblioteci u Pančevu.
Augustin Kalapiš je takođe autor knjige “145 godina od doseljavanja banatskih Bugara Palćena u Ivanovo”, objavljena na palćenskom i srpskom jeziku. U pitanju je ilustrovana hronologija o doseljavanju banatskih Bugara – Palćena na prostor današnjeg Ivanova i obuhvata istoriju izuzetno važnu za očuvanje običaja pomenutog naroda. Na naslovnoj strani je slika izgradnje nasipa od pre gotovo jednog i po veka, a na ostalima se nalaze fotografije iz prošlosti i sadašnjosti i na njima su vršidba, kopanje, folklor…
Vredi napomenuti i da se oko dvesta Palćena i nekoliko porodica banatskih Nemaca i Mađara doselilo 1869. godine u Ivanovo, u vreme kada je Marija Terezija besplatno delila banatsku zemlju, a mesto je nazvano po izvesnom Ivanu Guranu, koji je tu prvi sagradio prodavnicu. Udruženje banatskih Bugara Rumunije je pomoglo da se knjiga odštampa u izdavačkoj kući „Mirton”.
Izvor: Komšijske novosti
