“Sokobanjski San Marino” – Planinari i ove godine prešli stazu oko sela Vrmdža

Smešteno na razvođu Sokobanjske i Crnorečke kotline, između Karpatskih i Balkanskih planina, najjužnije selo Karpata, okruženo stenama, čudesne istorije, tradicije, jedino selo u Srbiji čije se stanovništvo uvećava, selo u kome se naseljavaju građani iz cele Srbije, ali i iz mnogih zemalja sveta – to je Vrmdža, podno Rtnja, u opštini Sokobanja. Pre svega zbog formacija stena koje ga okružuju, Vrmdža se naziva i “Sokobanjski San Marino”. Vrmdžanske stene štitile su selo od brojnih opasnosti i izazova kroz razne istorijske epohe. Vrmdža se nalazila na pravcima važnih karavanskih puteva i još je u trećem veku, na najvećoj steni iznad Vrmdže na Latin gradu, izgrađena tvrđava koja je odolevala preko hiljadu godina, sve dok je 1413. godine u rušilačkom pohodu nije uništio pretendent na osmanski presto Musa Čelebija.

U okolini Vrmdže nalaze se i Vrmdžanska reka i Vrmdžansko jezero. Sve ovo, uz preduzimljivu lokalnu samoupravu i predsednika Mesne zajednice Vrmdža Slavišu Krstića, iskorišćeno je na idealan način za razvoj sportsko-rekreativnih aktivnosti. Počev od marta meseca 2014 .godine, u Vrmdži se održava manifestacija “Dan planinarske slobode i dostojanstva”, a 2019. godine ova manifestacija bila je i najmasovniji planinarski događaj u Srbiji, sa oko 1500 učesnika. Uspešna organizacija “Dana planinarske slobode i dostojanstva” pokrenula je i organizaciju novih kulturnih i sportskih događaja u Vrmdži. Na letnjoj pozornci podno Latin grada održava se filsmki festival “Vrmdža fest”, a na stenama Devojački kamen, Sokolovica i Nikolin kamen uređena su penjališta, penjački smerovi, te se ovde organizuju i takmičenja u sportskom penjaju.

Manifestacija “Dan planinarske slobode i dostojanstva” koja je trebala da se održi 14. marta ove godine, otkazana je zbog epidemije koronarivusa. Ipak, tradicija da se svake godine planinari okupljaju u Vrmdži nastavljena je zahvaljujući akciji Planinarskog društva “Preslap”, koja je izvedena 14. juna. Zamišljena kao “lokalna priča” Planinarskog društva “Preslap” i Planinarskog kluba “Železničar” Aleksinac, akcija prelaska kružne staze oko sela Vrmdže ipak je snažno odjeknula i u drugim krajevima Srbije i u Vrmdžu je u predivnom letnjem danu došlo oko 150-oro planinarki i planinara iz Niša, Aleksinca, Ražnja, Sokobanje, Knjaževca, Smederevske Palanke, Negotina, Zaječara, Gadžinog Hana, Prokuplja i Jagodine.

Selo Vrmdža planinari su povezali i sa vrhom Akonkagva (6962 m), na Andima, najvišim vrhom južne i zapadne polulopte planete Zemlje. Na početku akcije, na brdu Crkovac, na kome se nalaze crkva Svete Trojice, ostaci stare škole iz 1834. godine i muzej sela Vrmdža, Planinarsko društvo “Preslap” je poklonilo selu Vrmdža dva eksponata za muzej – maramu i rukavice koje je na sebi nosio Miroslav Dokman, predsednik tog društva, kada se 15. februara ove godine popeo na vrh Akonkagva, u ekspediciji Zorana Pavlovića Paće. Ovi pokloni bili su, naravno, spremni i za darivanje na manifestaciji “Dan planinarske slobode i dostojanstva”, a zbog poznatih okolnosti sa uručenjem se čekalo do prve naredne prilike.

Velika manifestacija u Vrmdži održava se na kraju zime i početku proleća kada prirodni ambijent Vrmdže i okoline izgleda drugačije nego što je to bio slučaj na akciji Planinarskog društva “Preslap”. Sada, juna meseca, staza oko sela Vrmdže je sva u zelenilu, sve buja od strasti i života. I doajeni planinarskih akcija u Vrmdži nisu mogli da prepoznaju okruženje. Proplanci oko Vrmdže izgledali su kao biljne apoteke na otvorenom, bilo je mnoštvo raznolikog bilja.

Dužina ove trase je 17 kilometara. Sa brda Crkovac najpre se odlazi do centra sela i prolazi pored stene Latin grad. Na simbol sela Vrmdža može se odmah izvršiti uspon, sve je to lagano, blizu, ali se taj najlepši moment čuva za kraj akcije, kao i uvek. Zato se u prvom delu odlazi na Vrmdžansku reku, i širokom stazom do čuvene deda Mijine vodenice, u kojoj vodenični kamen neprestano melje žito oko tri stotine godina. Nedaleko odatle je i izvor Vrmdžanske reke, sa koga se voda slobodno može piti. Prvi deo akcije završava se na predivnom Vrmdžanskom jezeru, malom, ali prirodnim putem nastalom, sa koga se po prvi put vidi najviši deo Rtanj planine, sa vrhovima Kusak, Preslo i Šiljak, iz “zapadne” perspective, gde rtanjska piramida ostaje u drugom planu, a u prvom su vrhovi Rtnja koji su manje posećeni i manje poznati.

Trasa dalje vodi do prevoja Oblozi koji je najjužniji karpatski prevoj i mesto gde se gotovo spajaju Sokobanjska i Crnorečka kotlina. Kod Obloga, trasa naglo skreće na jug, i jedan široki koridor vodi sve do ulaska u Vrmdžu. A ulazak u čudesnu Vrmdžu odvija se na veličanstven način, izlaskom na tri stene: na stenu Vidikovac, na stenu Sokolovica i na stenu Latin grad.

Koliko je svaki put lepo doživeti stazu oko Vrmdže, vidi se i po tome što je ova staza veoma popularna među planinarima i rekreativcima, iako se tokom njenog prelaska ne vrši uspon ni na jedan vrh. Štaviše, ovo sa sportskog aspekta ipak spada u pešačke i rekreativne aktivnosti, a ne u klasične planinarske. Međutim, dovoljno je prvi put otići, uživati u prirodnim lepotama, preći istorijske epohe, a Vrmdža je u središtu tog svojevrsnog prirodnog i kulturno-istorijskog okruženja. Nakon toga, svi će jedva dočekati sledeći odlazak u Vrmdžu, selo jedinstveno u ovom delu Evrope.

Miroslav Dokman

Foto: Planinarsko društvo “Preslap”