U blizini Zvonačke banje, iznad kanjona Cedilka, u pećini Pešterija pronađeno je nalazište iz doba mezolita, iz istog perioda iz koga je i Lepenski Vir. Kamene i koštane alatke, kao i privesci od zuba jedne vrste šarana, pronađeni su na toj lokaciji, na kojoj istaživanje arheologa sa Filozofskog fakulteta u Beogradu traje već nekoliko godina.
Arheolozi iz Beograda su prvu put posetili pećinu 2011. godine, nakon što su uspostavili saradnju sa Univerzitetom Arizona iz Sjedinjenih Američkih Država, a kada su obišli preko 40 pećina u istočnoj Srbiji, da bi se 2022. godine vratili na tu lokaciju i krenuli sa istraživanjima.
Dušan Mihailović, profesor arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu i vođa istraživanja, kaže za FAR da su iskopavanja i radiokarbonski snimci potvrdili njihove pretpostavke, što je bilo dosta iznenađujuće jer mezolit u Srbiji niko nije otkrio još od istaživanja u Đerdapu i otkrića Lepenskog Vira.
“Videli smo koja je starost nalazišta, dobili smo datume, pokazalo se da je nalazište datira između 6000. i 7000. godine pre nove ere. Imali smo nekoliko arheoloških iskopavanja u samoj pećini i tada smo i otkrili sve te artefakte i kosti, koji su ukazali na to kako su ti ljudi živeli, šta su lovili, koje su alatke koristili i kakvi su bili njihovi kontakti sa drugim zajednicama” – kaže Mihailović.
Mezolit predstavlja posebnu epohu u razvoju ljudskog društva i kulture, trajao je u vreme kada je klima otoplila i bila slična kao i danas, kada je došlo i do bujanja šumske vegetacije.
“Ljudi su sve više počeli da koriste vodene resurse u ishrani i mnoge druge koje do tada nisu imali na raspolaganju jer su u prethodnom periodu uglavnom lovili i to one krupne životinje koje su početkom holocena izumrle. Počeli su da koriste biljnu hranu, da se bave ribolovom, neke zajednice su naselile obale reka i jezera i svoju ekonomiju zasnovale na ribolovu” – kaže arheolog.
U pećini u klisuri Zvonačke reke, u podnožju Asenovog kalea, pronađeno je preko 100 artefakata, a profesor arheologije izdvaja nekoliko.
“Imamo umetke za srpove koji su korišćeni za sečenje biljaka i žitarica. Takođe imamo zanimljiv nalaz, dva zuba virezuba, jedne vrste šarana koja je živela u Dunavu. Od zuba su u Đerdapu pravili aplikacije za odeću i nakit koji se javlja često u grobovima na đerdapskim nalazištima. Karakterističan je za Podunavlje. Nalaz pokazuje da su mezolitske zajednice u Ponišavlju bile u kontaktu sa mezolitskim stanovništvom u Podunavlju, da je bila to ista kultura i da je postojala komunikacija, da pripadaju istom periodu” – kaže profesor.
On pojašnjava da nakon otkrića Lepenskog Vira nisu pronađeni artefakti iz mezolitskog perioda do otkrića u Zvonačkoj Banji, koji je značajan jer je u to vreme trajala kultura Lepenskog Vira i što su tada neolitske zajednice stupile na Balkan.
“Ovde imamo posla sa poslednjim lovcima i sakupljačima koji su na ovoj teritoriji živeli pre neolita. On se pojavio u Evropi oko 6300. pre nove ere i iz Anadolije se brzo proširio kao srednjoj i zapadnoj Evropi. Ovde možemo da pratimo kontakt između pridošlica, neolitskih zajednica i lokalnog stanovništva, poslednjih lovaca koji su ti živeli. Na osnovu nalaza iz pećine možemo da vidimo da su Mezolićani počeli da koriste neke predmete, oruđe, koje su neolitski ljudi prvi koristili” – kaže Mihailović.
Profesor arheologije kaže i da je ove godine otkriven i novi sloj, stariji, koji možda pripada i kasnom paleolitu.
“Naišli smo na tragove lovaca, iz perioda pre pojave mezolita, vidi se da su ljudi tu živeli i u ranijem periodu. Svedoče o naseljavanju pećine verovatno pre više od 10000. godina. Istraživanja su omogućila uvid u najraniju praistoriju čitavog Pirotskog regiona, znamo da su ljudi na tom prostoru boravili i pre 28000. godina” – kaže Mihailović.
O njihovom istraživanju objavljen je i naučni rad u međunarodnom časopisu, a Mihailović kaže da se njihovo otkriće sada nalazi i u fokusu interesovanja naučne javnosti.
Lj. F.
Foto: Dušan Mihailović / Ivana Živaljević / Danilo Pajović / Sofija Dragosavac
