Sa glavnog dimitrovgradskog trga pruža se pogled prema mestu Stranje, gde se na svega 3 do 4 km udaljenosti jasno uočava novotrasirani put. Radovi koji se odvijaju unazad nekoliko nedelja od atara sela Gradinje do atara sela Brebevnica, nezvanično, imaju za cilj da stvore uslove za eksploataciju minerala gline od strane jednog preduzeća iz Aranđelovca. Međutim, niz okolnosti i način na koji se radovi izvode stvorili su sumnju u zakonsku ispravnost postupka pripreme i izvođenja radova.
Novoizgrađene serpentine, Stranje
Portal FAR je 28. maja ove godine objavio informaciju o izgradnji ovog puta, pri čemu su tada prikazane fotografije nove trase duž grebena Kozarice. Taj deo novosagrađene trase u dužini od 500 m, prošao je kroz šumsko i poljoprivredno zemljište, a jedna od tih parcela je u državnom vlasništvu i zakupljena je od strane jednog poljoprivrednog gazdinstva.
Uzurpirano poljoprivredno zemljište u državnoj svojini
U međuvremenu, FAR je tražio od Opštinske uprave u Dimitrovgradu da u skladu sa Zakonom o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja, dostavi osnovne podatke o ovim radovima, uključujući i ugovor između Opštine Dimitrovgrad i preduzeća Mine invest doo iz Aranđelovca. Odgovor Opštinske uprave je dostavljen FAR-u, ali bez dela dokumentacije koja je zahtevana dopisom.
Na osnovu informacija koje je dostavila Opštinske uprava i obilaska cele trase puta u dužini od preko 10 km, uočava se da je izvođač radova delimično trasirao put mimo postojećih atarskih puteva, što u tom slučaju nije u skladu sa zakonima o poljoprivrednom zemljištu, o šumarstvu i o planiranju i izgradnji.
Deo radova se izvodi na osnovu Odobrenja za investiciono održavanje izdatog od strane Opštinske uprave u Dimitrovgradu, ali to rešenje obuhvata samo jedan deo trase, od crkve Svetog Dimitrija u brebevničkom ataru do farme “Bačevsko polje” i takav pravni akt nikako ne može da obuhvati izgradnju nove trase puta. Za ostatak trase koja obuhvata radove u ataru sela Bačevo, Opštinska uprava nije dostavila niti dala na uvid dokumentaciju, uprkos zahtevu portala FAR.
Građevinske mašine preduzeća Mine invest doo u ataru Brebevnice
Iz onoga što je na osnovu zahteva FAR-a dostavljeno, može se zaključiti da je investitor radova Opština Dimitrovgrad, a izvođač i finansijer pomenuto preduzeće Mine invest, koje će shodno odredbama ugovora zaključenog 11. septembra 2018. godine sa Opštinom Dimitrovgrad, moći da koristi put za prevoz “zemljanog materijala i korišćenje teških građevinskih mašina” kako je to navedeno u ugovoru, bez ikakvog pominjanja eksploatacije vatrostalne gline u Brebevnici. Predračunska vrednost radova je više od 16 miliona dinara.
U razgovoru sa predstavnicima lokalne uprave novinaru FAR-a je rečeno da su potpisivanjem ovog ugovora praktično poštedeli asfaltirane opštinske puteve i sprečili oštećenje puta od Dimitrovgrada prema selu Smilovci i dalje ka Brebevnici, koje bi moglo da nastane usled prolaska teških kamiona i transporta materijala od rudnika do autoputa, te su zato insistirali da se za transport rude osposobe atarski putevi.
U međuvremenu, FAR je dobio informaciju da će radovi na izgradnji puta biti obustavljeni od strane opštinskog građevinskog inspektora, s obzirom da se izvode bez građevinske dozvole.
Pošto od Opštinske uprave nismo uspeli da dobijemo informaciju da li Mine invest doo ima eksploataciono ili istražno pravo za nalazište mineralne gline u ataru Brebevnice, portal FAR je uputio zahtev Ministarstvu rudarstva i energetike R. Srbije kojim je tražena informacija o dozvolama za ovo nalazište. Međutim, sa njihove adrese nije poslat odgovor ni posle predviđenog zakonskog roka od slanja zahteva. Takođe, odgovorna lica su odbila da odgovore na naknadni e-mail koji im je dostavljen, iako je tokom telefonskog razgovora potvrđen prijem zahteva.
Ipak, odgovor na pitanje postojanja dozvole za eksploataciju gline stigao je od strane preduzeća Mine invest doo, zainteresovanog za pokretanje rudnika. U e-mailu koji je poslat redakciji FAR-a, direktor Dragan Ivanović je potvrdio da ovo preduzeće nema dozvolu za eksploataciju gline.
“Mine invest doo je u zakonskom postupku sticanja odgovarajućih dozvola ispred Ministarstva rudarstva i energetike, a sve u skladu sa zakonima Republike Srbije”, napisao je Ivanović.
Odobrenju za eksploataciju nemetaličnih mineralnih sirovina (kao što su minerali gline u Brebevnici), prema zakonu, treba da prethodi i izjašnjenje jedinice lokalne samouprave nadležne za poslove urbanizma u pogledu usaglašenosti eksploatacije sa važećim prostornim, odnosno urbanističkim planovima i eventualnu potrebu izrade planskog dokumenta nižeg ranga, što po saznanjima FAR-a, Opštinska uprava u Dimitrovgradu do sada nije izdavala.
Prisustvo vatrostalne i keramičke gline otkriveno je u atarima sela Mojinci, Brebevnica, Protopopinci i Radejna tokom geoloških istraživanja u periodu od 1975. do 1978. godine. Tom prilikom izvršeno je i istražno bušenje, a danas se mogu videti dve šahte / okna u blizini Brebevnice u mestu Conin Ćutuk. Istraživanjem je tada posebno ukazano na značaj lokaliteta Crna Rovina, Olanov Rid i Karaula, a studija Geološkog instituta od pre 10 godina je nalazište ocenila kao visoko perspektivno. Na jednom od tih lokaliteta u blizini Brebevnice (Crna Rovina) vatrostalne i keramičke gline utvrđene su na prostoru od 9 ha sa prosečnom debljinom sloja od 16,6 m i sa utvrđenim rezervama od oko 2.500.000 tona. Sprovedena laboratorijska fizičko-hemijska ispitivanja su tada pokazala da je reč o ekonomski značajnoj sirovini za vatrostalnu, keramičku i delimično hemijsku industriju.
Martin Krstev pored istražne šahte iz 1975., mesto Crna Rovina, Conin Ćutuk
U Brebevnici meštani nemaju direktna saznanja o planovima za pokretanje rudnika. Martin Krstev, meštanin sela, u izjavi za FAR kaže da savet mesne zajednice čiji je on zamenik predsednika, nije dobio nikakvo obaveštenje o izgradnji puta, niti o pokretanju rudnika, ali zna da unazad dve godine jedno lice preko posrednika otkupljuje parcele koje se nalaze u neposrednoj blizini okna gde je 70-ih godina prošlog veka utvrđeno prisustvo minerala gline.
Dragan Ivanović, direktor preduzeća Mine invest doo u odgovoru na dopis FAR-a, tvrdi da će tek nakon završetka detaljnih geoloških istraživanja biti definisano ležište, te da će time doći do saznanja na kojoj dubini je sloj gline i koji način eksploatacije je primenjiv, odnosno kakva će tačno biti primena gline.
Izgradnja puta između atara sela Gradinje i Brebevnica može da se posmatra iz više uglova.
Sa jedne strane stvaraju se mogućnosti za eksploataciju nalazišta gline o čemu javnost nije obaveštena. Ne znaju se moguće ekološke posledice ovog rudnika jer nije vršena ikakva procena uticaja na životnu sredinu. Put je trasiran kroz područje koje funkcioniše kao ključno komercijalno lovište lokalnog lovačkog udruženja u koje unazad par godina dolaze lovci iz Italije i u kojem je zabeležen i povratak jelena. Niz činjenica ukazuje na moguću povredu nekoliko zakona.
Sa druge strane, evidentna je dobra namera Opštinske uprave da se izbegne oštećenje asfaltiranih puteva, a sela Bačevo i Brebevnica imaće na raspolaganju još jedan put ka Dimitrovgradu koji je trasiran uglavnom kroz poljoprivredno i šumsko zemljište veoma ograničenih proizvodnih mogućnosti. Uposliće se i određeni broj ljudi, a u budžet opštine će se sliti sredstva iz tzv. rudne rente (pet odsto od ostvarenih prihoda eksploatacije, od čega 40% tih sredstava ide na račun budžeta jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji se vrši eksploatacija).
Ipak, utisak je da je u vezi ovih radova i planirane eksploatacije gline u Brebevnici javnost neobaveštena, a zakonske procedure prekršene. I dok nadležno ministarstvo ćuti, a lokalna uprava sa zakašnjenjem od skoro mesec dana obustavlja neplansku izgradnju puta, opštini Dimitrovgrad izgleda, predstoji otvaranje još jednog rudnika. Za opštinu koja u svojim strateškim dokumentima ima viziju turističke destinacije sa očuvanom prirodom i proizvodnjom organske hrane, najmanje što je moglo da se učini je da se procedure ispoštuju, javnost upozna, a stručne službe temeljno procene sve argumente za i protiv jedne takve investicije.
Sergej Ivanov
Foto: Stefan Pavić
